خلاصه مقاله ائتلاف زیدیان وعباسیان در عصر اول عباسی ؛زمینه ها،عوامل ،پیامد ها

بسم الله الرحمن الرحیم

خلاصه مقاله ائتلاف زیدیان وعباسیان در عصر اول عباسی ؛زمینه ها،عوامل ،پیامد ها

حسین حسینیان مقدم ،روح الله توحیدی نیا

فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام باقر العلوم

http://note-t.blog.ir

 

سوال اصلی آیا در عصر اول عباسی بین عباسیان وزیدیان ائتلافی برقرار شد؟

مقدمه

خلفای عباسی برای مقابله با اندیشه اینکه عباسیان غاصبان خلافت هستند و قیام شیعیان از هیچ تلاشی فرو گذار نبودند از این رو با جذب برخی از مخالفان به دنبال نوعی ائتالف بودنداز جمله این گروه ها زیدیان بودند. ائتلاف عبارت باست از اتحاد موقت گروها منافع معینی را دنبال می کند ووبه شکل های مختلف صورت می گیرد.

وضعیت فکری سیاسی زیدیه

آرای زیدیان یگسان نبود فرقه های زیدیه تا 8 فرقه شمرده شده اند که اصیل ترین انها بتریه وجارودیه می باشند به طوری که نوبختی آنها را به دو گروه اقویا و ضعفا تقسیم میکند بتریه ،ضعفا وجارودیه، اقویا. اعتقادات بتریه عبارت بودند از مشروعیت دادن به خلافت شیخین ،قائل بودن به امام مفضول با وجود امام افضل ،توفق در باره عثمان تسری دادن امامت به غیر از فرزندان حضرت فاطمه

اعتقادات جارودیه عبارت بودند از:اعتقاد بهه وجود نص در باره حضرت علی( ع)ودو فرزند بزرگوارش کافر بودن بیعت کنندگان با دو خلیفه اول الهام علوم بر امامان

روابط سیاسی –فکری زیدیان وعباسیان

ائتلاف بین دو گروه نیاز به روابطی بین آنها دارد واین روابط بدون بستر هایی صورت نمی پذیرد.اشتراک بین عباسیان وزیدیان عبارت بودند از:

1-اشتراک آنها در مخالفت باامویان واینکه به فضایل اهل بیت می پرداختند

2-بر پایی حکومت دینی وبا انتساب دادن خود به پیامبر(ص)به جذب گروهها می پرداختند.

3-اشتراک در شعار قیام که الرضا من آل محمد(ص)بود.

4-با وجود عدم حضور عباسیان در قیام زید بعد از شکست قیام به عنوان منتقم زید خود را نشان دادندوبه بهره برداری از قیام به نفع خود پرداختند.

5-اشتراک اعتقادات به امام درهر دوگروه  زیدیان به عصمت وعلم امام معتقد نبودند وامام مفضول را قبول داشتند. عباسیان نیز افضل بودن امام علی ع را قبول داشتند واز عمل شیخین نیز حمایت می کردند.

سیاست نرمش وشدت خلفای عصر اول عباسی

زیدیه با دو هدف به همکاری با عباسیان پرداختند:

1-منافع مذهبی ؛در شرایطی که عباسیان با حفظ ظواهر دینی به قدرت رسیدند زیدیان از فرصتاستفاده کردند تابتوانندبه آرامی به فعالیت بپردازند .

2-منفع مالی:وعده دادن به زیدیان ودادن مبالغ سنگین به زیدیان

بررسی سیاست کلان هر یک از خلفای عباسی محدوده ائتلاف آنان را با زیدیه را آشکار می کرد.سفاح با علویان برخورد خوبی داشت.منصور در ابتدا برخورد تندی نسب به علویان داشت وآخر خلافت به پسرش مهدی وصیت کرد که با مخالفان خود برخورد خوبی داشته باشد.

اختلافات درونی بین زیدیان از جمله مخالفت محمد بن زید با قیام نفس زکیه وابراهیم باخمرا وحتی با برادر خود حسین بن زید وپیوستن به منصور عباسی نشان می دهد که منصور چگونه از این اختلافات سود برده است وحتی خیل یاز این اختالفات را خودش باعث بوده.

سیاست مدارا با روی کار آمدن مهدی عباسی دوباره برقرار شد.به طوری که زندانیان علوی ازجمله حسن بن زید علوی نیز با وی بیعت کردند .او نیز زندانیان را آزاد کرد. با حجازیان که منطقه قیام علویان بود،با مدارا برخورد کرد.به نوسازی وتوسعه اماکن مقدسه پرداخت .

پس از دوران مهدی هادیبا رویکرد سخت گیرانه وارد عمل شد که منجر به قیام شهید فخ گردید.

با روی کار آمدن هارون دوبار ه رویکرد مدارا با علویان شروع شد.

جلوه های ائتلاف

مهمترین نمونه های ائتلاف بین زیدیان وعباسیان به سه شکل اداری فرهنگی وسیاسی بوده است.

1-اداری

حضور کارگزاران زیدی در دربار عباسیان از جمله:

 قیس بن ربیع کوفی قاضی وحاکم مدائن در زمان منصور عباسی

عبدالله نجاشی والی اهواز از سوی منصور

عقبه بن سلم در زمان منصور از جایگاه ویژه ای برخوردار بود.واز اوخواست که به حسنی ها نزدیک شودو برای اوگزارش تهیه کند.وبه گفته طبری مدتی حاکم بحرین وبصره بود.

یعقوب بن داوود سلمیدر زمان مهدی نهاد وزارت را برعهده داشتند.در زمان وی بسیاری از زیدی ها حاکم مناطق زیادی از از شرق وغرب جهان اسلام رابر عهده داشتند.

2-حوزه فرهنگی

ابن مفضل از زیدی مذهبی هایی بود کهدر دوره مهدی با وی همکاری می کرد واولین نگارنده کتاب ملل ونحل بوداین کتب سبب نشان دادن افکار امامیه شد وسخت گیری ها بر علیه آنها بیشتر شد

در دوران هارونهشام بن ابراهیم مشرقی مولف کتب زیدی بود اوکتابی در مورد عباس عموی پیامبر ص نوشت وبه هارون تقدیم کرد.

3-سیاسی

استفاده هارون از فردی زیدی برای از بین بردن ادریس بن عبدالله که موفق هم شد.

استفاده هارون از زیدی مذهب هادر سرکوب قیام یحیی بن عبدالله .

یکی دیگر از پیامد های این ائتلاف بد گویی نسب به پیشوایان امامیه بود.به نظر شیخ مفید زیدیان در شهادت امام صادق ع نقش داشتند. تاثیر بد گویی های محمد بن جعفر زیدی در مورد کاظم ع نزد هارون منجر به شهادت امام گردید یعقوب بن داوود نیز در شمار بد گویان امام کاظم بود.

نتیجه گیر ی

جدایی ومقابله زیدیه وامامیه پس از قیام زید،عدم هماهنگی کامل زیدیه ورهبران قیام های حسنی،اعتقاد زیدیه برلزوم قیام بر ضدامویان،جواز امامت مفضول،دعوت هر گروهبه امامت فردی از اهل بیت،حضور گروهی به نام ضعفا در زیدیه،وحمایت عباسیان از قیام زید و یحیی  از مهمترین مواردی هستند که زمینه ائتلاف بین عباسیان وزیدی ها دانست.اوج ائتلاف در زمان مهدی ،با وزارت یعقوب بن داوود بود.پیامد این ائتلاف جلوگیر از قیام های شیعی سخت گیر ی بر پیشوایان امامیه است .